Duyusal işlemleme hassasiyeti: kuramsal çerçeve ve derleme çalışması

Official URL: http://dx.doi.org/10.31828/tpy.13019961.2018.42.02.03

Bu çalışmanın amacı Aron ve Aron (1997) tarafından geliştirilen ve son yıllarda özellikle kişilik psikolojisi alanında yaygın olarak çalışılan Duyusal İşlemleme Hassasiyeti (DİH; sensory processing sensitivity) üzerine yapılan çalışmaları derlemektir.DİH iç veya dış kaynaklı uyarıcılara karşı aşırı hassas olma durumu olarak tanımlanan kalıtımsa bir yetişkin mizaç özelliğidir. Bu yazıda DİH üzerine yapılmış geçmiş çalışmalar sistematik olarak taranmış ve altı alt bölümde derlenen 35 görgül çalışma ışığında konu detaylı olarak ele alınmıştır. Yapılan çalışmalarda DİH’in biyolojik altyapıya dayandığı ve utangaçlık, içekapanıklılık ve negatif duygulanım gibi kişilik özellikleriyle yakın ilişkili olduğu görülmüştür. DİH’in stres ve depresyon gibi olumsuz psikolojik değişkenlerle ilişkili bulunması aşırı hassas kişiler için dezavantaj olarak görülse de dış ve iç kaynaklı uyaranlara karşı hızlı farkındalık ve tepkisellik bu kişilik özelliğinin işlevsel yönünü ortaya koymaktadır. Alt başlıklarda özetlenen temel bulgular DİH’in kişilik özelliklerinden olumsuz psikolojik sonuçlara kadar birçok alanda önemli doğurguları olduğunu göstermektedir. Bu kapsamda ilgili kültürel faktörler ve gelecek çalışmalara ilişkin öneriler de tartışılmıştır.